Katastrofa w elektrowni jądrowej miała miejsce ponad trzy dekady temu. Najprawdopodobniej zawinił błąd ludzki, jednak teorii spiskowych, szpiegowskich, politycznych i fantastycznych powstało sporo. Być może nawet wciąż powstają… i seriale... i książki...

Trzeba jednak od razu powiedzieć, że książka Kate Brown i serial o wydarzeniach z kwietnia 1986 nie są ze sobą powiązane w sposób aż tak oczywisty. Tematyka jest ta sama, ale już podejście do zagadnienia jest trochę inne. W jednym i drugim przypadku nie sposób pozostać obojętnym.

Czarnobyl... to kolejne podejście autorki do tematyki związanej z energią jądrową i jej potencjalnymi zagrożeniami. Wcześniej w książce pt. Plutopia Brown zajmowała się fenomenem powstawania i rozwoju miast związanych z elektrowniami atomowymi w różnych miejscach na świecie. Tym razem skupiła się na tym, co działo się w bliższym i dalszym sąsiedztwie czarnobylskiej elektrowni. Sama katastrofa tylko przez chwilę zajmuje uwagę czytelnika. Bardzo szybko, razem z autorką i jej rozmówcami przenosi się ona na sposoby walki ze skażeniem, rozpoznawanie objawów choroby popromiennej oraz… pomysłów na utajnienie i zbagatelizowanie całego wydarzenia.

Autorka starała się skupić bardziej na faktach, niż na emocjach, choć tych ostatnich nie dało się uniknąć. Po ponad trzydziestu latach od katastrofy Kate Brown zdołała dotrzeć do dokumentów, które przez cały czas były utajniane i niedostępne. Przeprowadziła też mnóstwo rozmów z osobami, których to wydarzenie dotknęło w szczególny sposób. Bardzo często rozmówcy pochodzili z miejsc odległych od epicentrum wybuchu. W ten sposób książka, strona po stronie, odsłania przed czytelnikiem ogrom prawdziwych zniszczeń.

Bez wątpienia ta historia nie ma zwycięzców. Znajdzie się jednak wielu przegranych i niesłusznie oskarżonych. W takich sytuacjach i w realiach kozły ofiarne znajdują się zazwyczaj bardzo szybko. To co przeraża najbardziej to chyba jednak upór z jakim machina rządowa starała się zamieść wszystko pod dywan, przez lata idąc w zaparte i umniejszając skalę katastrofy w swoich przekazach. Praktycznie w każdym rozdziale znajduje się fragment, w którym chciałoby się wyrazić nadzieję, że może tym razem „oni” postąpią inaczej, lecz nic się nie zmienia. Nawet w dzisiejszych czasach autorka musiała odpuścić kilka tropów, ze względu na dobro osób, z którymi rozmawiała.

Ale nie można powiedzieć, że jest to książka jednoznacznie oskarżająca tylko jedną stronę. Nie zabrakło tu przykładów, gdy obywatele poradzieckich republik wyrażają się w ciepłych słowach o tym, jak bardzo państwo dbało o swoich bohaterów i o ich rodziny. A z drugiej strony oberwało się również i Zachodowi, a konkretnie pewnemu dumnemu lekarzowi, który przyjechał z pomocą i rewolucyjnymi pomysłami.

To nie jest przyjemna książka, ale wciąga bez reszty i daje do myślenia. Najbardziej „bolą” pytania o to, jak wiele tak naprawdę nie zależy od nas. Czy możemy z tym cokolwiek zrobić? A co się stanie następnym razem?

Wydawnictwo Czarne
ISBN: 978-83-8049-840-2